ویژگی‌های خانه‌های قدیمی گرگان
گرگان یا استرآباد یکی از خوش آب و هواترین شهرهای یا بهتر بگوییم، استان‌های کشور ایران است. این استان به دلیل هوای پاکیزه و بافت گیاهی متنوعش میزبان بسیاری از بزرگان تاریخ بوده است. بناهای تاریخی آن حکایتی ست از زمان‌های قدیم که گردشگران بسیاری را هرساله به‌سوی خود جلب می‌کند.
خانه‌های قدیمی گرگان از معدود خانه‌هایی در ایران است که بافت آن حفظ شده است. این خانه‌ها در محله‌های قدیمی شهر واقع‌شده‌اند؛ اما تفاوت بافت قدیمی گرگان با بافت قدیمی در دیگر شهرهای ایران در این است که گرگان ازلحاظ قدمت از تمام شهرهای ایران قدیمی‌تر است و به دوران قاجار، زندیه و صفویه برمی‌گردد.
معماری به سبک دوران حکومت صفویان که بسیار شگفت‌انگیز است، دوران قاجار که در بین این بناهای قدیمی به‌وفور یافت می‌شود و دوران زندیه حس بسیار زیبایی را به انسان القا می‌نماید.
بیشتر محلات قدیمی این شهر از دوران قاجار و پهلوی به‌جامانده است؛ که تکیه‌ها و مساجد و برخی بازارها نیز در این محلات همچنان پابرجا هستند و این بافت قدیمی جزو میراث فرهنگی شهر گرگان به‌حساب می‌آید.
برخی خانه‌های قدیمی گرگان نیز در این محله‌ها قرار دارند که با نام‌های قدیمشان حس بهتری به مردم این شهر می‌دهند. محلات سرچشمه و میدان در شهر گرگان، به محله دباغان و نعلبندان معروف بودند که البته امروزه هم بیشتر به همین نام خوانده می‌شود. از دیگر محلات قدیمی می‌توان به دربنو، میخچه گران، سبزه مشهد، سرپیر، شیرکش و میرکریم نام برد.
بنای قدیمی خانه باقری در گرگان:
خانه باقری یکی از شگفتی‌های معماری در اوایل دوران پهلوی ساخته شد. این خانه قدیمی، یکی از شاخصه‌های ارزشمند در گرگان است که 150 سال قدمت دارد. همان‌طور که گفتیم اکثر بناهای قدیمی گرگان در محله‌های قدیمی قرار دارند. خانه باقری نیز در محله سرچشمه و نعلبندان ساخته شده است که به امامزاده نور و بازار نعلبندان راه دارد.
این ساختمان در قسمت سرپوشیده دارای 1555 مترمربع و در قسمت فضای باز دارای 1950 مترمربع وسعت دارد. از نظر سلامت، سالم‌ترین بنای تاریخی و از نظر وسعت، وسیع‌ترین بنا محسوب می‌شود.
این خانه دارای هفت حیاط متعدد که به ترتیب به نام‌های اندرونی، بیرونی، هشتی، مطبخ، سرطویله نامیده می‌شدند. این حیاط‌ها به شکل غیر هندسی طراحی‌شده‌اند. کل حیاط‌ها چهار ورودی دارند.
بنای قدیمی خانه رضا قلی نژاد در گرگان:
این بنای قدیمی نیز یکی از بازمانده‌های دوران قاجار است که در محله سرچشمه گرگان قرار دارد. از نظر وسعت، 500 مترمربع است و نزدیک به خانه‌های تقویها و امامزاده نور واقع شده است. دارای دو درب ورودی می‌باشد و هم‌اکنون توسط میراث فرهنگی تبدیل به فضای اداری شده است.
بنای قدیمی خانه مفیدیان در گرگان:
خانه مفیدیان گرگان، به نام سازنده آن معروف است. این خانه قدیمی در محله شازده قاسم قرار دارد و در سال 1377 جزو آثار ملی ثبت گردیده است.
تاریخی که از آن به‌دست‌آمده سال 1295 بوده که به حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار برمی‌گردد. دارای سه ساختمان می‌باشد که از دوره صفویه، قاجار و پهلوی به‌جامانده است. ساختمان ضلع جنوبی که عمده ارزش این بنای تاریخی است، مربوط به دوره قاجاریه می‌باشد و ساختمان ضلع شمالی که ارزش تاریخی چندانی ندارد، مربوط به دوره پهلوی است.
خانه‌ای به نام خانه شهیدی در این فضا ساخته شده که بخشی از آن از دوره صفویه و بخش دیگر آن از دوره قاجار به‌جامانده است. این بنا به دلیل قدمتش یکی از ارزشمندترین بناهای تاریخی محسوب می‌شود. بنای تاریخی فوق دارای دو چشمه است که در قسمت پایین خانه‌ها قرار دارد.
بنای قدیمی خانه فاطمی در گرگان:
خانه فاطمی نیز از آثار تاریخی گرگان می‌باشد که به دلیل چهل‌وهفت اتاق در یک ساختمان معروف است. بازمانده دوران قاجار است و مالکیت آن به سازمان میراث فرهنگی تعلق دارد. ساختمان فوق مانند دیگر خانه‌های قدیمی این دوران، دارای فضای اندرونی و بیرونی با تالارهای بزرگ و زیباست.
بنای قدیمی خانه شفیعی در گرگان:
بنای قدیمی خانه شفیعی گرگان، به دلیل تزئینات ساختمانی امارت‌هایش معروف است. این بنا از دوران قاجار به‌جامانده و دارای طاق‌نماهای جناغی، شیروانی‌ها با سفال‌های قرمز، تراس‌ها و طاق‌های متعدد و تزئینات آجری زیبا می‌باشد. تراس‌های این بنا به دلیل چشم‌انداز زیبایش معروف است.
